23 lipca 2025

Dlaczego nie jesteśmy jeszcze gotowi na budżet obywatelski 2.0?

Budżet obywatelski to jedno z najważniejszych narzędzi demokracji lokalnej. Czy jesteśmy gotowi na jego cyfrową, inkluzywną i systemową wersję, czyli budżet obywatelski 2.0?

Budżet obywatelski w liczbach

W 2025 roku Warszawa przeznaczyła ponad 120,9 mln zł na budżet obywatelski. W głosowaniu wzięło udział ponad 73 tysiące mieszkańców, którzy wybrali 551 projektów. [1] Wśród najczęściej zgłaszanych projektów obywatelskich najwięcej dotyczyło:

zieleni miejskiej (nasadzenia, skwery, poidełka),
sportu i rekreacji (kursy samoobrony, defibrylatory),
pomocy psychologicznej i działań społecznych.

W Łodzi zgłoszono ponad 850 projektów, a budżet wyniósł 35 mln zł.[2] W Radomiu mieszkańcy wybrali 35 projektów spośród 283 propozycji, a największy z nich — „Aktywny Radom” — otrzymał 1,35 mln zł. [3]

To pokazuje, że budżet obywatelski działa coraz lepiej. Mieszkańcy chcą się angażować w głosowania, co jest wyrazem ich zainteresowania sprawami lokalnymi. W samej Warszawie średnio głosuje ok. 90 tys, mieszkańców. W Poznaniu ok. 50 tys. Cyfry wydają się być optymistyczne. Zainteresowanie sprawami lokalnymi rośnie. Czy mogłoby być lepiej? Czy budżet obywatelski w obecnej formie działa wystarczająco dobrze?

Czym jest budżet obywatelski 2.0?

To już nie tylko głosowanie online. To nowa filozofia partycypacji obywatela w podejmowaniu decyzji lokalnych, która zakłada:

pełną cyfryzację procesu — od zgłoszenia po realizację,
dostępność dla osób z niepełnosprawnościami i seniorów,
przejrzystość finansową — kosztorysy, harmonogramy, raporty,
interaktywne mapy projektów, wizualizacje, konsultacje online,
edukację obywatelską — jak zgłaszać, jak głosować, jak kontrolować.

Budżet obywatelski 2.0 należy widzieć i rozwijać jako narzędzie, które łączy technologię z zaufaniem społecznym, które stanowi podstawę budowania aktywności wśród mieszkańców społeczności lokalnych w sprawach wspólnoty. Jak się okazuje bez niej podstawy demokracji nie są w pełni realizowane.

Co działa na pewno dobrze?

Z pewnością mamy do czynienia z dużym zaangażowaniem mieszkańców. Frekwencja głosujących rośnie, szczególnie w grupie 35–44 lata [1] Szerokość tematyczna projektów jest także bogata. Mieszkańcy zgłaszają do budżetów samorządowych różnorodne projekty — od zieleni, infrastruktury, kultury, po projekty związane z udzielaniem pomocy psychologicznej potrzebującym. Bez wątpienia Budżet Obywatelski zyskuje na popularności. Przyczynia się do tego duża otwartość miast. Coraz więcej samorządów umożliwia procedowanie głosowań w formie online, bez meldunku i bez ograniczeń wiekowych. To co najbardziej powinno cieszyć samorządy i nas wszystkich obywateli, to to, że mieszkańcy poprzez własną partycypację obywatelską odczuwają swoją sprawczość. Mają wpływ na zmianę otoczenia. Generują nowe pomysły i potrzeby inwestycyjne, rozwiązania służące obywatelom. A mieć wpływ, to znaczy kształtować aktywnie swoje otocznie. Kształtować otoczenie, to znaczy dbać o dobro wspólne.

Co wymaga poprawy?

Różnorodność tematów idzie w parze niestety z brakiem interoperacyjnych platform. Miasta prowadzące głosowania w ramach Budżetu Obywatelskiego mają często własne systemy do głosowań, albo nie dysponują nimi wcale. Jeśli już są w dyspozycji gmin, to zdarza się, że są one mało intuicyjne. Spotyka się też hybrydowe rozwiązania, gdzie mieszkańcy obok formy online mają również możliwość oddania głosu w tradycyjnej formie na kartach do głosowania. W głosowaniach nie biorą udziału też wszyscy. Identyfikuje się niski udział osób starszych i z niepełnosprawnościami. Jeśli już istnieją platformy do głosowań to nie mają one często dostępnych przyjaznych interfejsów, instrukcji dla głosujących. Niską frekwencję pogłębia też niestety niewiedza obywateli. Gminy nie dokładają wystarczająco starań, by zapewnić promocję projektów obywatelskich. Wiele osób nie wie w ogóle, że może zgłaszać projekty do Budżetu Obywatelskiego, które dotyczą przecież ich najbliższego otoczenia. A szkoda. Słaba promocja i ograniczona edukacja obywatelska przyczynia się do niskiej frekwencji i wyboru projektów, które nie są najpilniejsze w pierwszej kolejności. W katalogu niedociągnięć znajdują się też platformy do głosowania, które nie są zintegrowane z innymi niezbędnymi narzędziami partycypacyjnymi — np. konsultacjami społecznymi. To wszystko powoduje, że formuła z jaką mamy do czynienia obecnie nie jest wystarczająca.

W co Fundacja „Polacy Decydują” chce się angażować?

W ramach działań civic-tech i e-partycypacji podejmujemy działania w kierunku:

stworzenia modelu platformy budżetu obywatelskiego 2.0 — dostępnej, przejrzystej i edukacyjnej
wspierania samorządów we wdrażaniu cyfrowych narzędzi do głosowania i konsultacji
organizowania warsztatów edukacyjnych dla mieszkańców — jak zgłaszać projekty, jak oceniać ich skutki
promowania transparentności finansowej — publikowanie kosztorysów projektów i harmonogramów rzeczowo - finansowych

Budżet obywatelski 2.0 to nie przyszłość — to konieczność. W świecie, gdzie technologia jest codziennością, a zaufanie społeczne wymaga przejrzystości, musimy tworzyć narzędzia, które umożliwiają realne współdecydowanie. Fundacja „Polacy Decydują” wierzy, że każdy obywatel ma prawo decydować o swoim otoczeniu — nie raz na cztery lata, ale codziennie. I że technologia może nam tylko w tym pomóc.

Źródła:

1 https://www.msn.com/pl-pl/wiadomosci/polska/bud%C5%BCet-obywatelski-w-warszawie-2025-znamy-wyniki/ar-AA1HPwi0

2 Miasto Warszawa – Budżet obywatelski 2025

3 https://bo.um.warszawa.pl/results?filter%5Bedition_year%5D%5B%5D=2025&locale=pl

Fundacja "Polacy decydują"

KRS 0001200188
NIP 7812097944
REGON 54300363000000

kontakt () polacydecyduja.pl

Nasze portfolio łączy działania systemowe i oddolne – od edukacji przez technologię, aż po wspólnotowość. Bazujemy na potencjale obywateli, decentralizacji zarządzania i dumie z tożsamości. Wierzymy, że demokracja bezpośrednia to nie utopia, ale konkretna ścieżka modernizacji i suwerenności.

Social media

Wszelkie prawa zastrzeżone