24 września 2025

Czy seniorzy są wykluczeni cyfrowo?

W erze cyfryzacji, dostęp do internetu i umiejętność korzystania z technologii to nie luksus — to warunek uczestnictwa w życiu społecznym. Tymczasem miliony polskich seniorów pozostają poza cyfrowym światem. Dlaczego tak się dzieje i co możemy z tym zrobić?

Skala wykluczenia cyfrowego wśród osób starszych

Wykluczenie cyfrowe (ang. digital divide) definiuje się jako zjawisko społeczne polegające na nierównym dostępie do technologii informacyjno-komunikacyjnych, takich jak internet, komputery czy smartfony. Obejmuje zarówno brak fizycznego dostępu do urządzeń i sieci, jak i brak umiejętności ich efektywnego wykorzystania. Według danych Eurostatu i GUS ponad 75% osób w wieku 60–74 lat nigdy nie korzystało z internetu. [1],[2]. Tylko 13–18% z przebadanych seniorów posiada podstawowe umiejętności cyfrowe. [1],[3]. W 2023 roku aż 1,99 mln osób w wieku 60–74 lat nie potrafiło obsługiwać internetu. [1] Niestety seniorzy stanowią połowę wszystkich osób w Polsce bez kompetencji cyfrowych. [1] To oznacza niestety, że co drugi Polak bez umiejętności cyfrowych jest osobą starszą. W dobie funkcjonującej e-administracji, wystawianych e-recept, bankowości online i wszechobecnych komunikatorów, czatów i chat botów — to wykluczenie ma realne konsekwencje dla seniorów.

Przyczyny wykluczenia

Identyfikuje się różne przyczyny wykluczenia cyfrowego seniorów. Do najczęściej wskazywanych zalicza się:

Brak edukacji cyfrowej – wielu seniorów nigdy nie miało okazji nauczyć się obsługi komputera czy smartfona. Według GUS, w 2022 roku tylko 18% seniorów posiadało podstawowe umiejętności cyfrowe, a aż 2 miliony osób w wieku 60–74 lat nigdy nie korzystało z internetu [1]
Bariery psychologiczne – lęk przed technologią, obawa przed oszustwem, poczucie niekompetencji. Seniorzy wykazują dystans wobec technologii komunikacyjnych, wynikający z braku wcześniejszego kontaktu z ICT. [5]
Problemy finansowe – brak środków na zakup sprzętu i opłacenie internetu. Rosnące koszty życia przekraczają możliwości finansowe seniorów, a postępująca cyfryzacja wielu usług, w tym bankowych pogłębiają ich wykluczenie finansowe i cyfrowe.
Brak motywacji – przekonanie, że technologia nie poprawi jakości życia. [6]
Niedostosowanie do obsługi oferty usług publicznych – zbyt skomplikowane interfejsy, brak wsparcia. [7]

Skutki wykluczenia cyfrowego

Niestety, seniorzy nie mający dostępu do internetu, lub też nie posiadający wystarczających umiejętności poruszania się w cyfrowej przestrzeni dotknięci są najczęściej wieloma skutkami, które rozciągają się na wiele z ich obszarów życia.

W pierwszej kolejności należy wymienić postępującą izolację społeczną. W cyfrowym świecie młodych zdominowanym przez kontakty w mediach społecznościowych, aplikacje mobilne i różnego typu komunikatory senior cierpi na brak bieżącego kontaktu z najbliższymi. Seniorzy odczuwają trudności także w komunikacji z otoczeniem sąsiadów, znajomych. Izolacja społeczna powoduje brak orientacji w zmieniającym się otoczeniu ich życia. Kolejno, wraz z postępującą cyfryzacją identyfikuje się u wykluczonych cyfrowo seniorów utrudniony dostęp do wszelakich usług publicznych, medycznych etc. Brak możliwości i umiejętności skorzystania z wyszukiwarek internetowych jest przyczyną skazania seniora na pomoc osób z zewnątrz w tym zakresie. Dokonanie rejestracji wizyty lekarskiej online czy korzystania z e-recept jest całkowicie poza zasięgiem ich możliwości. Wykluczenie cyfrowe determinuje kolejne zagrożenia. Brak posługiwania się bankowością internetową w połączeniu z postępującymi dolegliwościami wieku starczego i niemożnością poruszania się stanowi zagrożenie dla realizacji terminowych płatności za np. media. To są realne zagrożenia, o których często się nie mówi. Nieumiejętność poradzenia sobie z tymi wyzwaniami powodują często nieodwracalne problemy ze zdrowiem psychicznym. Seniorzy mówią o poczuciu osamotnienia oraz wykluczeniu z aktywnego życia społecznego. , narastającej frustracji czy depresji.

Co można zrobić, aby zmniejszyć deficyt kompetencji seniorów w zakresie posługiwania się internetem i włączyć ich do aktywnego z nich korzystania?

Co Fundacja „Polacy Decydują” organizuje?

W obszarze naszych działań znajdują się:

👩‍🏫 Szkolenia cyfrowe dla seniorów – w bibliotekach, domach kultury, online.
📱 Wsparcie w obsłudze smartfonów i aplikacji – mObywatel, IKP, komunikatory.
🧓 Program „Cyfrowy Senior” – kursy z zakresu bezpieczeństwa, bankowości, komunikacji.
🤝 Międzypokoleniowe spotkania edukacyjne – wnuki uczą dziadków, dziadkowie uczą cierpliwości.

Współpracujemy z lokalnymi samorządami, organizacjami społecznymi i firmami technologicznymi, aby technologia była dostępna dla każdego.

Jesteś zainteresowany współpracą?

Oto, co możemy zrobić razem?

Wspierać edukację cyfrową w lokalnych społecznościach.
Projektować technologie z myślą o seniorach — większe czcionki, prostsze interfejsy.
Promować pozytywny wizerunek technologii wśród osób starszych.
Włączać młodzież w działania edukacyjne — to buduje więzi i empatię.

Źródła:

1 https://infozawodowe.men.gov.pl/inicjatywy/spoleczenstwo-wykluczone-cyfrowo

2 https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/jak-pokonac-wykluczenie-cyfrowe-seniorow--okragly-stol-w-kprm

3 https://digitalfestival.pl/cyfrowe-wykluczenie-seniorow-wyzwanie-ktore-musimy-pokonac/

4 Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach – Wykluczenie cyfrowe seniorów

5 https://repozytorium.umk.pl/bitstreams/44c34c69-f1a1-45d4-9a98-9760f6935bf0/download

6 https://infozawodowe.men.gov.pl/inicjatywy/spoleczenstwo-wykluczone-cyfrowo

7 https://www.gov.pl/web/dostepnosc-cyfrowa/raport-koncowy-z-badania-potrzeb-uzytkownikow-stron-internetowych-i-aplikacji-mobilnych-podmiotow-publicznych-w-obszarze-dostepnosci-cyfrowej-tych-stronaplikacji2

Fundacja "Polacy decydują"

KRS 0001200188
NIP 7812097944
REGON 54300363000000

kontakt () polacydecyduja.pl

Nasze portfolio łączy działania systemowe i oddolne – od edukacji przez technologię, aż po wspólnotowość. Bazujemy na potencjale obywateli, decentralizacji zarządzania i dumie z tożsamości. Wierzymy, że demokracja bezpośrednia to nie utopia, ale konkretna ścieżka modernizacji i suwerenności.

Social media

Wszelkie prawa zastrzeżone