15 kwietnia 2025

Czy Polacy są gotowi na cyfrową demokrację?

Demokracja XXI wieku to nie tylko urna wyborcza i podpis na papierowej liście. To dostęp do wiedzy, narzędzi online i możliwości podejmowania decyzji w sposób transparentny i równy w społecznościach lokalnych. Ale czy Polska jest już na to gotowa?

Dostęp vs. umiejętności – cyfrowy paradoks

Z roku na rok dostępność do łącza internetowego w Polsce rośnie. Według Głównego Urzędu Statystycznego aż 95,9% gospodarstw domowych miało dostęp do internetu w 2024 roku[¹]. To bardzo dobry wynik — wyższy niż jeszcze rok wcześniej, gdy Eurostat raportował 93%. Okazuje się jednak, że sam dostęp do łącza internetowego nie oznacza, że obywatele potrafią z niego korzystać w sposób świadomy i przede wszystkim efektywny. W raporcie Komisji Europejskiej „Digital Decade Country Report: Poland 2024” wskazano, że tylko 44,3% Polaków posiada co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe. Średnia dla Unii Europejskiej wynosi natomiast 55,6%[²].

Mamy więc sytuację, w której posiadamy technologię umożliwiającą przeprowadzanie głosowań online, stosowne narzędzia są także obecne na rynku. Problem leży w powszechności ich wykorzystania do celów obywatelskich — takich właśnie jak głosowanie online czy udział w konsultacjach społecznych.

Ile kosztują nas wybory?

Organizacja wyborów w formie papierowej w Polsce może sięgać nawet 850 mln zł [4]. Rekordowo drogie były wybory samorządowe w 2024 – ponad 22 tys. zł na każde 1000 mieszkańców. Dla porównania: wybory prezydenckie w 2020 kosztowały ok. 300 mln zł [5], a parlamentarne w 2023 – ok. 500 mln zł [6].

Przykładowo w Estonii, gdzie od 2005 roku funkcjonuje głosowanie przez internet (e-voting), wybory parlamentarne kosztowały zaledwie 26 mln zł – czyli ok. 19 tys. zł na 1000 mieszkańców [7]. Było to możliwe dzięki wdrożeniu cyfrowego dowodu osobistego i bezpiecznego systemu, który pozwala głosować z dowolnego miejsca na świecie.

Szwajcaria, mimo że organizuje kilka referendów rocznie, utrzymuje koszty na niskim poziomie. Szacuje się koszty na ok. 34 mln zł za jedno głosowanie, czyli tylko 3,9 tys. zł na 1000 mieszkańców. Kluczem takiej efektywności kosztowej Szwajcarów jest decentralizacja – większość głosów oddawana jest korespondencyjnie. [8]

Jakie płyną stąd wnioski? Polska inwestuje ogromne środki w papierową infrastrukturę wyborczą. Estonia pokazuje, że cyfryzacja może obniżyć znacząco koszty, a Szwajcaria – że częste głosowania nie muszą być drogie, jeśli są dobrze zorganizowane.

Cyfrowa partycypacja – szansa czy zagrożenie?

Jak ucyfrowienie wyborów wygląda u nas? Polska powoli wdraża formy cyfrowej partycypacji. W dużych miastach jak Warszawa, Gdańsk czy Poznań głosowanie budżetów obywatelskich odbywa się online. Także konsultacje społeczne organizowane są przez formularze internetowe. Istnieje wiele platform do zgłaszania inicjatyw lokalnych.

Jednak nadal brakuje systemowego podejścia. Narzędzia te często są rozproszone, niepowiązane ze sobą, trudne w obsłudze. jest wiele regionów nie posiadających żadnej formy cyfrowej komunikacji z mieszkańcami.

Pandemia COVID-19 była katalizatorem zmian — 95% respondentów badania „Erasmus+ i cyfryzacja” uznało ją za punkt zwrotny w transformacji edukacyjnej i administracyjnej[3]. Pandemia wymusiła natychmiastowe wdrożenie narzędzi cyfrowych w codziennej pracy instytucji edukacyjnych i społecznych. Dla wielu organizacji ten czas był tym, w którym nastąpił pierwszy kontakt pracownika z cyfrowymi narzędziami – np. platformami do pracy zdalnej, e-learningiem czy cyfrowym zarządzaniem projektami. Wzrosła potrzeba szkoleń i doskonalenia umiejętności cyfrowych – zarówno wśród pracowników, jak i uczniów. Cyfryzacja przestała być opcją – stała się wręcz koniecznością. Organizacje zaczęły postrzegać technologie nie tylko jako narzędzia, ale jako element swojej strategii.

Civic-tech, czyli demokracja wsparta kodem

Fundacja „Polacy Decydują” aktywnie wspiera rozwój technologii obywatelskich (civic-tech), czyli rozwiązań informatycznych w służbie demokracji. Nowoczesne społeczeństwo powinno mieć do dyspozycji platformy referendalne umożliwiające oddanie głosu online z zachowaniem standardów bezpieczeństwa. Do cyfrowych konsultacji społecznych niezbędne są też narzędzia umożliwiające obywatelom bieżące komentowanie projektów i ich wizualizację. Wydaje się, że obecnie Civic-tech to już w żadnym wypadku nie „nowinka”, lecz konieczność w społeczeństwie informacyjnym.

Edukacja cyfrowa – fundament świadomego obywatelstwa

Bez podnoszenia kompetencji cyfrowych niemożliwe jest wdrożenie demokratycznych rozwiązań online. Niezbędna jest edukacja społeczna, którą fundacja wspiera. Są to m.in.:

Szkolenia dla seniorów z obsługi internetu,
Warsztaty dla młodzieży z e-partycypacji i fact-checkingu,
Materiały edukacyjne o prywatności, dostępie do informacji i bezpieczeństwie cyfrowym.

Chcemy, aby każdy obywatel — niezależnie od wieku, miejsca zamieszkania czy poziomu wykształcenia — mógł aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym.

Czy jesteśmy gotowi?

Wydaje się, że technicznie: tak. Mentalnie i edukacyjnie: jeszcze nie w pełni jesteśmy społecznie przygotowani.

Polska ma potencjał, by stać się liderem cyfrowej demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej. Ale do tego potrzebujemy:

spójnej strategii państwowej w zakresie e-partycypacji,
edukacji obywatelskiej opartej o narzędzia cyfrowe,
wspierania inicjatyw civic-tech przez administrację i organizacje społeczne.

Demokracja to nie tylko prawo do głosu. To zdolność jego oddania w sposób świadomy, dostępny i bezpieczny.

Źródła:

[1]: GUS – Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2024 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/nauka-i-technika-spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne-w-polsce-w-2024-roku,2,14.html

[2]: Digital Decade Country Report: Poland 2024 – Komisja Europejskahttps://digital-strategy.ec.europa.eu/pl/factpages/poland-2024-digital-decade-country-report

[3]: Erasmus+ i cyfryzacja – Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (2024)https://www.frse.org.pl/brepo/panel_repo_files/2024/06/25/zuopba/erasmus-i-cyfryzacja-online-ver1.pdf

[4]: https://biznes.interia.pl/finanse/news-wybory-samorzadowe-2024-beda-nas-slono-kosztowac-moga-okazac,nId,7371270

[5]: https://businessinsider.com.pl/polityka/za-te-wybory-zaplaci-kazdy-z-nas-gigantyczna-kwota/84v1qyt

[6]: https://www.money.pl/gospodarka/rekordowy-koszt-organizacji-wyborow-parlamentarnych-ponad-350-mln-zl-7007403792612064a.html

[7]: https://skytte.ut.ee/en/content/internet-voting-estonia-how-it-works-why-it-so-popular-and-should-other-countries-follo

[8]: https://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/34345/PDF/Szwajcarskie_doswiadczenia.pdf

Fundacja "Polacy decydują"

KRS 0001200188
NIP 7812097944
REGON 54300363000000

kontakt () polacydecyduja.pl

Nasze portfolio łączy działania systemowe i oddolne – od edukacji przez technologię, aż po wspólnotowość. Bazujemy na potencjale obywateli, decentralizacji zarządzania i dumie z tożsamości. Wierzymy, że demokracja bezpośrednia to nie utopia, ale konkretna ścieżka modernizacji i suwerenności.

Social media

Wszelkie prawa zastrzeżone